هوش مصنوعی چیست؟

قبل از بررسی این‌که چگونه فناوری‌های AI بر دنیای کسب‌وکار تأثیر می‌گذارند، مهم است که تعریفی از واژه‌ی هوش مصنوعی ارائه کنیم. «هوش مصنوعی» یک اصطلاح گسترده است که به هر نوع نرم‌افزار رایانه‌ای مرتبط با فعالیت‌های انسان‌گونه مانند یادگیری، برنامه‌ریزی و حل مسئله اطلاق می‌شود. نامیدن برنامه‌های کاربردی خاص با عنوان «هوش مصنوعی» مانند آن است که یک خودرو را «وسیله نقلیه» بنامیم. این تعبیر از نظر فنی درست است، اما هیچ یک از موارد خاص را پوشش نمی‌دهد. برای درک این‌که چه نوع هوش مصنوعی در کسب‌وکار غالب است، لازم است عمیق‌تر کاوش نماییم.

یادگیری ماشین Machine learning

امروزه یادگیری ماشین یکی از رایج‌ترین انواع AI در توسعه اهداف کسب‌وکاری است. یادگیری ماشین در درجه اول جهت پردازش سریع حجم زیادی از داده‌ها استفاده می‌شود. این نوع از AI، الگوریتم‌هایی هستند که در طول زمان «یاد می‌گیرند».

اگر یک الگوریتم یادگیری ماشین داده‌های بیشتری دریافت کند، مدل‌سازی آن بهبود می‌یابد. یادگیری ماشین برای بررسی حجم وسیعی از داده‌های قابل کاربرد برای انسان، که به طور فزاینده‌ای توسط دستگاه‌های متصل به هم و اینترنت اشیا جمع‌آوری می‌شود، مفید است.

به عنوان مثال اگر شما یک کارخانه تولیدی را مدیریت می‌کنید، احتمالاً ماشین‌آلات کارخانه‌ی شما به شبکه متصل است. دستگاه‌های متصل به شبکه، جریان ثابتی از داده‌های مربوط به عملیات، تولید و موارد دیگر را به یک سیستم مرکزی منتقل می‌کنند. متأسفانه این حجم انبوه از داده‌ها، برای انسان قابل بررسی نیست و حتی اگر هم بتواند آن را بررسی کند، توان کشف الگوهای نهفته در داده‌ها را ندارد.

یادگیری ماشین می‌تواند داده‌ها را به سرعت تجزیه و تحلیل کرده، الگوها و ناهنجاری‌ها را شناسایی نماید. اگر ماشینی در کارخانه‌ی تولیدی، کمتر از ظرفیتش کار کند، یک الگوریتم یادگیری ماشین می‌تواند این موضوع را دریافته و به تصمیم‌گیرندگان اطلاع دهد که زمان اعزام یک تیم تعمیر و نگهداری پیشگیرانه فرا رسیده است.

اما یادگیری ماشین نیز مقوله نسبتاً گسترده‌ای محسوب می‌شود. توسعه شبکه‌های عصبی مصنوعی (یک شبکه به هم پیوسته از «گره‌های» هوش مصنوعی) منجر به پیدایش مفهومی با عنوان «یادگیری عمیق» شده است.

آیا می‌دانستید؟
یادگیری ماشین برای بررسی حجم وسیعی از داده‌های قابل کاربرد برای انسان، که به طور فزاینده‌ای توسط دستگاه‌های متصل به هم و اینترنت اشیا جمع‌آوری می‌شود، مفید است.

اینترنت اشیاء به زبان ساده یعنی، ارتباط حس‌گرها و دستگاه‌ها با شبکه اینترنت که از طریق این ارتباط و تعامل بین لوازم متصل به شبکه و کاربران دارای دسترسی مجاز به این شبکه، امکان دیدن و کنترل لوازم متصل به شبکه برای کاربران آن فراهم می‌شود. 

یادگیری عمیق

یادگیری عمیق یک نسخه‌ی بسیار خاص‌تر از یادگیری ماشین است که جهت پرداختن به آنچه به عنوان استدلال غیرخطی شناخته می‌شود، به شبکه‌های عصبی متکی است. یادگیری عمیق برای انجام عملکردهای پیشرفته‌تر انسانی مانند تشخیص تقلب، حیاتی است.

یادگیری عمیق بر اساس تجزیه و تحلیلِ هم‌زمانِ طیف گسترده‌ای از عوامل انجام‌پذیر می‌شوند. به عنوان مثال برای عملکرد خودروهای بدون راننده (خودران)، چندین عامل باید به طور هم‌زمان شناسایی، تجزیه و تحلیل و پاسخ داده شوند. الگوریتم‌های یادگیری عمیق برای کمک به خودروهای خودران استفاده می‌شوند تا اطلاعاتی را که حسگرهایشان دریافت می‌کنند، مانند فاصله با اشیاء پیرامونی، سرعت حرکت آن‌ها و پیش‌بینی جایی که در عرض 5 تا 10 ثانیه به آن می‌رسند، ثبت و ضبط نمایند. همه این اطلاعات در لحظه محاسبه شده و به خودروی خودران این امکان را می‌دهد تا به تصمیماتی مانند زمان تغییر مسیر برسد.

یادگیری عمیق در کسب‌وکار بسیار نویدبخش است و احتمالاً بیشتر مورد استفاده قرار خواهد گرفت. الگوریتم‌های قدیمی‌تر یادگیری ماشین زمانی که مقدار معینی از داده‌ها را جمع‌آوری کردند، توانایی‌های خود را افزایش می‌دهند، اما مدل‌های یادگیری عمیق با دریافت داده‌های بیشتر، عملکرد خود را به طور مستمر بهبود می‌بخشند. این رویکرد دلیلی بر مقیاس‌پذیرتر و دقیق‌تر بودن مدل‌های یادگیری عمیق است. حتی می‌توان گفت مدل‌های یادگیری عمیق، مستقل‌تر از مدل‌های یادگیری ماشین هستند.

هوش مصنوعی و کسب‌وکار امروز

هوش مصنوعی به‌جای این‌که جایگزینی برای هوش و نبوغ انسان باشد، عموماً به‌عنوان یک ابزار پشتیبانی در نظر گرفته می‌شود. اگرچه AI در حال حاضر برای انجام وظایف عقل سلیم در دنیای واقعی راه طولانی و دشواری در پیش دارد، اما در پردازش و تجزیه و تحلیل داده‌ها بسیار سریع‌تر از مغز انسان عمل می‌نماید. نرم‌افزار هوش مصنوعی می‌تواند با دوره‌های عمل ترکیبی، بازگشت‌هایی داشته باشد و نتایج آن‌ها را به کاربر انسانی ارائه دهد. به این ترتیب ما می‌توانیم از AI برای کمک به بررسی پیامدهای احتمالی هر عمل و ساده‌سازی فرآیند تصمیم‌گیری استفاده کنیم.

امیر حسین، بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت یادگیری ماشین SparkCognition، می‌گوید: هوش مصنوعی به نوعی دومین ظهور نرم‌افزار محسوب می‌شود. AI نوعی نرم‌افزار است که به تنهایی تصمیم‌گیری می‌کند و می‌تواند حتی در موقعیت‌هایی که توسط برنامه‌نویسان پیش‌بینی نشده است، عمل نماید. هوش مصنوعی در مقایسه با نرم‌افزارهای سنتی، دارای قدرت تصمیم‌گیری گسترده‌تری است.

کاربردهای رایج هوش مصنوعی

در تصویر بالا کاربردهای رایج در هوش‌ مصنوعی را مشاهده می‌کنید.

برخی از رایج‌ترین کاربردهای هوش مصنوعی عبارتند از: یادگیری ماشین، امنیت سایبری، مدیریت ارتباط با مشتری، جستجوی اینترنتی و دستیاران شخصی.

یادگیری ماشین

یادگیری ماشین اغلب در سیستم‌هایی استفاده می‌شود که حجم زیادی از داده‌ها را ضبط می‌کنند. به عنوان مثال سیستم‌های مدیریت انرژی هوشمند، داده‌ها را از حسگرهای متصل به بخش‌های مختلف جمع‌آوری می‌نمایند. سپس مجموعه‌ی داده‌ها توسط الگوریتم‌های یادگیری ماشین دسته‌بندی شده و برای درک بهتر مصرف انرژی و نیازهای تعمیر و نگهداری به تصمیم‌گیرندگان سازمان ارائه می‌شوند.

امنیت سایبری

به گفته حسین، بنیان‌گذار و مدیرعامل شرکت یادگیری ماشین SparkCognition هوش مصنوعی در جستجوی شکاف‌های دفاعی شبكه‌های كامپيوتری به عنوان يک متحد ضروری محسوب می‌شود. شاید باورش سخت باشد اما سیستم‌های AI می‌توانند یک حمله‌ی سایبری و نیز سایر تهدیدات سایبری را با نظارت بر الگوهای ورودی داده، شناسایی نمایند. هنگامی که AI تهدیدی را شناسایی کرد، می‌تواند مروری بر روی داده‌های موجود داشته و منبع را پیدا کند و نیز برای جلوگیری از تهدیدهای آینده راهکاری ارائه نماید. این مجموعه چشم‌های اضافی، چشم‌هایی که به اندازه AI، سخت‌کوش و پیگیر است، به عنوان یک مزیت بزرگ در حفظ زیرساخت کسب‌وکار محسوب می‌شود.

حسین افزود: «به دلیل مقیاس و پیچیدگی روزافزون، در واقع نمی‌توانید تعداد کافی کارشناس امنیت سایبری برای بررسی این مشکلات داشته باشید. هوش مصنوعی در این‌جا نیز نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند.»

مدیریت ارتباط با مشتری CRM

هوش مصنوعی سیستم‌های مدیریت ارتباط با مشتری (CRM) را نیز تغییر می‌دهد. برنامه‌های نرم‌افزاری مانند Salesforce و Zoho برای به‌روز و دقیق ماندن نیاز به مداخله شدید انسانی دارند. اما زمانی که هوش مصنوعی را در این پلتفرم‌ها اعمال می‌کنید، یک سیستم CRM معمولی به یک سیستم خودبه‌روزرساننده و تصحیح خودکار تبدیل می‌شود که در رأس فرایند مدیریت ارتباطات یک مجموعه قرار می‌گیرد.

یک مثال عالی از نحوه کمک هوش مصنوعی به ارتباط با مشتری در بخش مالی؛ دکتر حسین رهنما، بنیان‌گذار و مدیر عامل شرکت حفاظت هوش مصنوعی Flybits و استاد مدعو در مؤسسه فناوری ماساچوست، با بانک TD برای ادغام هوش مصنوعی و عملیات معمول بانکی همکاری می‌کند:

«با استفاده از فناوری هوش مصنوعی، اگر وام مسکنی نزد بانک دارید و این وام ظرف 90 روز یا کمتر تمدید می‌شود، اگر از کنار شعبه بانک قدم‌زنان در حال عبور هستید، از طریق یک پیامک دعوت به ورود به شعبه و تمدید قرارداد می‌شوید. به گفته رهنما اگر قصد خرید ملکی را دارید و بیش از 10 دقیقه را در آن‌ محل یک ملک سپری کنید، پیشنهاد وام‌های مسکن موجود برای شما ارسال خواهد شد. 

بررسی اینترنت و داده‌ها

هوش مصنوعی از حجم وسیعی داده برای شناسایی الگوهایی در رفتار جستجوی افراد استفاده کرده و اطلاعات مرتبط بیشتری بسته به شرایط در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد. هر چقدر افراد بیشتری از اینترنت استفاده کرده و نیز فناوری هوش مصنوعی پیشرفت بیشتری داشته باشد، تجربه شخصی‌سازی شده کاربران ارتقاء خواهد یافت. این تغییرات برای کسب‌وکارهای کوچک بسیار باارزش است، زیرا هدف قرار دادن یک مخاطب خاص آسان‌تر خواهد شد.

رهنما افزود: «دیگر انتظار نداریم کاربر دائماً در یک فضای خاص در جستجوی آن‌چه نیاز دارد باشد. پارادایم در حال تغییر است: اطلاعات مناسب، کاربر مناسب را در زمان مناسب پیدا می‌کند.»

دستیارهای شخصی دیجیتال

هوش مصنوعی تنها برای ایجاد یک تجربه سفارشی‌سازی شده برای مشتریان در اختیار نبوده بلکه می‌تواند نحوه عملکرد سازمان را از درون تغییر دهد. ربات‌های هوش مصنوعی می‌توانند به عنوان دستیار شخصی برای کمک به مدیریت ایمیل‌ها، نظارت بر تقویم کاری و حتی ارائه توصیه‌هایی برای ساده‌سازی فرآیندها استفاده شوند.

همچنین می‌توان این دستیارهای هوش مصنوعی را برای پاسخگویی به سؤالات مشتریانی که به صورت آنلاین تماس گرفته یا چت می‌کنند، برنامه‌ریزی نمایید. همه این موارد کارهای کوچکی هستند که با فراهم کردن زمان اضافی برای تمرکز بر اجرای استراتژی‌های رشد کسب‌وکار، تفاوت بزرگی ایجاد می‌نمایند.

آینده‌ی هوش مصنوعی

چگونه می‌توان از هوش مصنوعی در آینده استفاده کرد؟ به سختی می‌توان گفت که این فناوری چگونه توسعه خواهد یافت، اما اکثر کارشناسان تصور می‌کنند که پردازش این وظایف مشترک برای رایانه‌ها به مرور آسان‌تر نیز می‌شود. این بدان معنا است که روبات‌ها در زندگی روزمره بسیار مفید خواهند بود.

راسل گلنیستر (Russell Glenister ) مدیرعامل و بنیان‌گذار Curation Zone، گفت: « AI شروع به ایجاد آن‌چه زمانی غیرممکن تلقی می‌شد، مانند اتومبیل‌های بدون راننده، کرده است. ماشین‌های خودران تنها به دلیل دسترسی به داده‌های آموزشی و پردازنده‌های گرافیکی ( GPUs) سریع که هر دو عامل اصلی این فناوری محسوب می‌شوند شکل گرفته‌اند. برای آموزش خودروهای بدون راننده، حجم عظیمی از داده‌های دقیق مورد نیاز است و سرعت، کلیدی برای انجام این یادگیری است. پنج سال پیش، پردازنده‌ها خیلی کند بودند، اما معرفی پردازنده‌های گرافیکی همه چیز را ممکن کرد.»

گلنیستر Glenister اضافه کرد که واحدهای پردازش گرافیکی (GPU) به سرعت در حال رشد هستند و کاربردهای نرم‌افزار هوش مصنوعی را در سراسر جهان بهبود می‌بخشند.

او گفت: «فرایندهای سریع و داده‌های تمیز زیاد، کلید موفقیت هوش مصنوعی است.»

دکتر ناتان ویلسون Nathan Wilson ، یکی از بنیان‌گذاران و مدیر ارشد فناوری نارا لاجیکز، گفت که هوش مصنوعی را در آستانه ایجاد انقلابی در فعالیت‌های آشنا مانند رستوران‌داری می‌بیند. ویلسون Wilson پیش‌بینی کرد که یک رستوران می‌تواند از AI استفاده کرده تا بر اساس علایق مهمانان حاضر در جلسه تصمیم بگیرد که کدام موسیقی پخش شود. هوش مصنوعی حتی می‌تواند ظاهر کاغذ دیواری را بر اساس علایق حاضرین پیش‌بینی کند و تغییر دهد.

پیش‌بینی شده هوش مصنوعی فناوری دیجیتال را از شکل دو بعدی و محبوس در صفحه نمایش که افراد به آن عادت دارند، خارج خواهد کرد. بر اساس نظر وی محیط فیزیکی اطراف یک فرد، رابط اولیه کاربری وی محسوب می‌شود.

هوش مصنوعی و کارگران

با تمام این کاربرد‌های جدید هوش مصنوعی، این سؤال دلهره‌آور مطرح می‌شود که آیا ماشین‌ها، انسان‌ها را از کار بیکار خواهند نمود؟ هنوز برای قضاوت نهایی زود است: برخی متخصصین به شدت منکر این موضوع هستند که هوش مصنوعی به حدی مشاغل را خودکار نماید که در اثر آن میلیون ها نفر بیکار شوند، در حالی که متخصصان دیگری آن را یک مشکل جدی می‌دانند.

یکی از متخصصان در حوزه‌ی هوش مصنوعی می‌گوید: «ساختار نیروی کار در حال تغییر است، اما فکر نمی‌کنم هوش مصنوعی اساساً جایگزین مشاغل شود. این جریان به ما این امکان را می‌دهد که واقعاً یک اقتصاد مبتنی بر دانش ایجاد نموده و از آن برای ایجاد روند خودکاری جهت شکل بهتر زندگی استفاده نماییم. ممکن است کمی دور از ذهن باشد، اما من فکر می‌کنم مواردی که جای نگرانی آن وجود دارد که هوش مصنوعی و ربات‌ها جایگزین موقعیت‌های فعلی شوند احتمالاً در مورد مشاغل یقه سفید مانند تحلیلگران تجاری، مدیران صندوق‌های تأمین منابع مالی و وکلا خواهد بود که با جانشین شدن الگوریتم‌هایی، به تدریج حذف خواهند شد.»

در حالی که هنوز بحث‌هایی در مورد چگونگی تغییر نیروی کار در اثر پیشرفت هوش مصنوعی مطرح است، کارشناسان معتقدند می‌توانیم انتظار مشاهده روندهایی را داشته باشیم.

آیا هوش مصنوعی باعث ایجاد شغل می‌شود؟

برخی از کارشناسان معتقدند از آن‌جایی که هوش مصنوعی در نیروی کار ادغام می‌شود، در واقع مشاغل بیشتری، حداقل در کوتاه مدت، ایجاد خواهد شد.

ویلسون (Wilson ) می‌گوید تغییر به سمت سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی احتمالاً باعث می‌شود که اقتصاد مشاغلی را جهت تسهیل انتقال ایجاد نماید.

او گفت: «هوش مصنوعی بیش از آن‌که نابود کننده باشد، ثروت خلق می‌نماید. اما این ثروت به ویژه در ابتدا، به طور عادلانه توزیع نمی‌شود. تغییرات به صورت نامحسوس بوده و آشکار نیستند. یک حسابدار مالیاتی به یک‌باره اعلانی جهت هماهنگی ملاقات با روباتی که قرار است پشت میزش بنشیند دریافت نمی‌کند. در عوض دفعه بعد که این حسابدار مالیاتی برای شغلی درخواست بدهد، پیدا کردن شغل کمی سخت‌تر خواهد بود.»

طبق پیش‌بینی ویلسون Wilson هوش مصنوعی در محیط کار، گردش‌های کاری طولانی مدت را بخش‌بندی کرده و مشاغل انسانی زیادی را برای این بخش‌بندی‌ها ایجاد می‌نماید.

شرایط شغلی بعد از بکارگیری هوش مصنوعی چگونه خواهد بود؟

اول و مهم‌تر از همه، این انتقالی است که سال‌ها و شاید هم دهه‌ها در بخش‌های مختلف نیروی کار طول خواهد کشید. بنابراین این‌گونه پیش‌بینی‌ها دشوار است، برخی از کارشناسان مانند حسین، نگران هستند که وقتی هوش مصنوعی همه‌گیر شود آن مشاغل اضافی (و شغل‌هایی که از قبل وجود داشته‌اند) ممکن است شروع به کاهش کنند.

به همین دلیل حسین نگران است که این کارکنان در طولانی‌مدت به کدام سمت خواهند رفت: «در گذشته، فرصت‌هایی برای انتقال از کشاورزی به تولید یا به خدمات وجود داشت. در حال حاضر این حالت مطرح نیست. چرا؟ زیرا صنعت کاملاً رباتیک شده و اتوماسیون از نظر اقتصادی منطقی‌تر است.»

حسین به کامیون‌های خودران و دستیاران هوش مصنوعی مانند سیری و کورتانا اشاره کرد و اظهار می‌دارد که با بهبود این فناوری‌ها و استفاده‌ی گسترده از آن‌ها احتمالاً 8 میلیون شغل تنها در ایالات متحده از بین خواهند رفت.

حسین در ادامه می‌افزاید: «وقتی همه این مشاغل رو به نابودی می‌روند، باید بپرسیم چه چیزی ما را بهره‌ور می‌کند؟ بهره‌وری به چه معنا است؟» اکنون ما با واقعیت در حال تغییر روبرو هستیم و مفروضات اساسی جامعه را زیر سوال می‌بریم. باید واقعاً به این موضوع فکر کرده و تصمیم بگیریم چه چیزی ما را بهره‌ور می‌کند و ارزش افراد جامعه چیست. باید این مباحث را در نظر گرفته و سریع‌تر به نتیجه برسیم، زیرا فناوری منتظر ما نخواهد بود.»

تغییر به سمت مهارت‌های تخصصی‌تر

از آن‌جایی که هوش مصنوعی به بخش یکپارچه‌تر نیروی کار تبدیل می‌شود، بعید است که همه‌ی مشاغل انسانی ناپدید شوند. در عوض بر اساس پیش‌بینی بسیاری از متخصصین، نیروی کار تخصصی‌تر خواهد شد. این نقش‌ها به چیزی بیش از آن‌چه که اتوماسیون هنوز نمی‌تواند فراهم کند مانند خلاقیت، حل مسئله و مهارت‌های کیفی نیاز دارد.

احتمالاً همیشه نیاز به انسان در انجام کارها وجود خواهد داشت، اما ممکن است نقش آن‌ها با پیشرفت تکنولوژی عوض شود. تقاضا برای مهارت‌های خاص تغییر یافته و بسیاری از مشاغل به مجموعه مهارت‌های فنی پیشرفته‌تری نیاز پیدا خواهند کرد. 

هوش مصنوعی، آینده است.

آینده با تمام احتمالات و ابهاماتش به سرعت در راه است و هوش مصنوعی قطعاً بخشی از آن خواهد بود. با توسعه‌ی این فناوری، جهان شاهد استارت‌آپ‌های جدید، کاربردهای کسب‌وکاری متعدد و کاربری مصرف‌کنندگان، جابجایی مشاغل خاص و ایجاد مشاغل کاملاً جدید خواهد بود. در کنار اینترنت اشیا، هوش مصنوعی این پتانسیل را دارد که اقتصاد را به طرز چشمگیری بازسازی نماید، ولی تأثیر دقیق آن هنوز مشخص نیست.

منابع:

بررسی قابلیت‌های پامیکا

بررسی خدمات اتود

ترجمه‌ی مقاله‌ی How Artificial Intelligence Will Transform Businesses

از سایت: businessnewsdaily